मनाचे (Id, Ego, Super Ego)स्तर सांगा.

मनाचे (Id, Ego, Super Ego)स्तर सांगा.

फ्राईड यांनी मनोविश्लेषणात्मक सिद्धांताच्या आधारे व्यक्तिमत्वाची संरचना केलेली आहे. त्यांच्या मते, व्यक्तिमत्वाचे किंवा मनाचे तीन भाग आहेत ते पुढीलप्रमाणे

इदम (Id) - 

इदम्चा प्रवास हा सुखतत्वावर आधारीत आहे. कोणत्याही मार्गाद्वारे आपले समाधान मिळवायचे हा उद्देश यात असतो. आक्रमक, लैंगिक वर्तन आणि सहज प्रवृत्तीसारखे वर्तन हे व्यक्तीकडून निर्माण होत असते. निसर्गनिर्मित ज्या प्रवृत्ती आहेत त्या व्यक्ती पूर्ण करतो; यामध्ये सामाजिक नियमांचे व नैतिक मूल्याचे व्यक्ती कोणत्याही प्रकारे बंधन पाळत नाही. अशाप्रकारचे वर्तन हे लहान मुलामध्ये मोठ्या प्रमाणात दिसून येते.

अहम् (Ego) - 

अहम् हा व्यक्तिमत्वातील भाग हा वास्तविक तत्वावर भर देत असतो. अहम् हा जाणिवेच्या अवस्थेत काम करणारा भाग आहे. व्यक्ती समाजासमोर अनैतिक मार्गाने ज्या क्रिया-प्रक्रिया पार पाडू शकत नाही अशा क्रिया-प्रक्रिया व्यक्ती समाजमान्य मार्गाने पार पाडण्याचा प्रयत्न करीत असतो. इदम् आणि अहम् यात या अवस्थेतच संघर्ष चाललेला असतो ज्यामुळे योग्य पद्धतीने कार्य करण्यास व्यक्ती प्रवृत्त होते.

परमअहम् (Super Ego) - 

परमअहम् हा नैतिकता घटकाला अतिशय महत्व देणारा आहे. याला 'सदसद्विवेक बुद्धी' असेही म्हणतात. किंवा 'श्रेष्ठ अहम्' या नावानेही ओळखले जाते. आता नैतिक, समाजमान्य, आदर्श असेच वर्तन घडून येत असते. सामाजिक मूल्याप्रमाणे नीतीप्रमाणे वागणे याच परमअहम्मुळे शक्य होते. यातूनच व्यक्ती प्रतिष्ठा, आदर, मान प्राप्त करण्याचा प्रयत्न करीत असतो.

अशाप्रकारे फ्राइड यांनी व्यक्तिमत्वाची संरचना या तीन घटकाच्या आधारे केलेली दिसून येते.